UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Ani Ören Yeri’ndeki hafriyat çalışmalarında bir kısmı gün yüzüne çıkartılan, bir kısmı da bölgedeki araştırmalarda bulunan sanduka, koç, koyun ve at heykeli figürlü tarihi mezar taşları, Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde geçmişe “sessiz” tanıklık yapıyor.
Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı periyotlarına ilişkin arkeolojik ve etnografik yapıtların sergilendiği Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, bölgenin tarihine ışık tutuyor.
Kafkaslar’dan Anadolu’ya girişte birinci yerleşim yeri olma özelliğini taşıyan Kars, tarihi yapıları ve anıtsal yapılarıyla dikkati çekiyor.
Ani Ören Yeri’nin ve bölgedeki ağır arkeolojik yerleşmenin oluşturduğu taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının korunması emeliyle kurulan müzenin bahçesindeki mezar taşları, birçok periyodun izlerini taşıyor.
Koç, koyun, sanduka ve haçkar gibisi mezar taşları, sırf ölüleri anmak için değil tıpkı vakitte devrin toplumsal yapısını, inanç sistemini ve kültürünü anlamak ismine kıymetli ipuçları sunuyor.
Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı ve Ani Ören Yeri Hafriyat Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, Doğu Anadolu Bölgesi’nin eşsiz dünya kültür mirası bakımından değerli kalıntılar barındırdığını söyledi.
Bölgede bulunan farklı tıptaki mezar taşlarının farklı medeniyetlerin izlerini taşıdığını anlatan Arslan, “Tarihin sessiz şahitleri olarak nitelendirdiğimiz ve aslında bir milletin, bir medeniyetin tapu dokümanı olarak da gördüğümüz mezar taşlarımız, bölgemizde ağır bir formda bulunmaktadır. Bilhassa bu bölgede ağır olarak karşımıza çıkan mezar taşlarının farklı medeniyetlere ilişkin olduğunu ve farklı tiplerde karşımıza çıktığını görürüz. Bunların başında hiç elbet koç, koyun ve at heykeli formundaki mezar taşları gelmektedir.” diye konuştu.
Ani’de Selçuklu mezarlığında yapılan hafriyat çalışmasında “sanduka” tipi mezarlar gün yüzüne çıkartılıyor
Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesinin bahçesinde bulunan bilhassa koç figürünün, Türk mitolojisinde değerli olduğunu anlatan Arslan, şöyle devam etti:
“MÖ 1. yüzyıldan itibaren Hunlardan başlayarak Göktürklere varıncaya kadar Uygur periyodunda bile koç sembolizminin sanatın her alanında kullanıldığını bilmekteyiz. Koç’un erlik özelliği, bunun yanı sıra güç, kuvvet, büyüklük ve iktidar algısıyla bunun pekiştirilmesi, koç figürünün bilhassa idari, sultan, saltanat manasında sıkça kullanıldığına şahit olmaktayız. İslamiyet’in kabulü ile de Türkler, koç figürünü bu kere Hz. İbrahim’e inen koç figürüyle özdeşleştirmiş ve bu algı büsbütün artık İslamileşmiş.
Özellikle Anadolu coğrafyasında Doğu Anadolu Bölgemizde hem mezarlıklarda hem de müzelerimizde çok sayıda koç, koyun heykeli formunda mezar taşı görmek mümkün. Bunlar, büyük bir oranda 14-15. yüzyıllara yani Akkoyunlu ve Karakoyunlu periyoduna tarihlendirilse de aslında milattan evvel 1. yüzyıldan itibaren Türk sanatına girmiş ve İslamiyet ile gelişerek 15-16. yüzyıllara kadar gelen bir geleneği temsil ettiğini görürsünüz.”
“Bu coğrafyada her medeniyete ilişkin mezar taşını görmeniz mümkün”
“Mezar taşlarının bir başka temsilcileri ise sanduka tipli mezarlarımız yahut şahide tipli mezarlarımız gelmekte. Bilhassa Ani Ören Yeri’nde devam eden Selçuklu mezarlığındaki kazılarımızda da sanduka tipli çok sayıda taştan üretilmiş mezarları ortaya çıkarmıştık ki onların bir kısmı, bugün Kars Müzesi’nde sergilenmekte. Bunların da daha çok Selçuklu’dan itibaren Anadolu’da görülmeye başlandığını tabir edebiliriz. Doğal bunların yazılı olanları olduğu üzere bilhassa erken örneklerin kandil bezemeleriyle süslendiğine de şahit olmaktayız.”
Arslan, “Bu coğrafyada her medeniyete ilişkin mezar taşını görmeniz mümkün, bilhassa Kars ve etrafında karşılaştığımız bir öbür mezar taşı çeşidi ise haçkarlar. 8-10. yüzyıllar ortası yörede karar süren Bagratlı Hanedanlığına ilişkin bu haçlı taşlar, aslında birer mezar taşı olarak kullanılmış. Bunun yanı sıra bilhassa mimaride de bunların birer süs ögesi olarak kullanıldığını görmekteyiz.” bilgisini paylaştı.
About The Author
More Stories
Bu köyde neler oluyor? 1 haftadır her gece tıpkı görünüme uyanıyorlar
Iğdır FK, Birinci Haftada Sarıyer’i 2-1 Yenerek Galibiyetle Başladı
Kars’ta Uyuşturucu Taciri Yakalandı